Nginx: حکمرانی سبک و سریع بر دنیای وب

مقدمه

در دنیای وب‌سرورها، سرعت و بهره‌وری حرف اول را می‌زند. در حالی که آپاچی (Apache) سال‌ها سلطان بلامنازع خدمات‌دهی وب بود، ظهور Nginx دنیای هاستینگ و خدمات آنلاین را متحول کرد. اگر به دنبال وب‌سروری هستید که علاوه بر سرعت بالا، مصرف منابع کمی داشته باشد و در عین حال پشتیبان سایت‌هایی با ترافیک بالا باشد، قطعاً باید Nginx را بهتر بشناسید. این مقاله همه‌چیز درباره Nginx را به زبان ساده و فنی برایتان باز می‌کند.

---

Nginx چیست و چرا انقدر معروف شده؟

Nginx (تلفظ: “Engine-X”) یک وب‌سرور متن‌باز است که اولین بار توسط Igor Sysoev در سال ۲۰۰۴ برای حل مشکل کندی آپاچی هنگام سرویس‌دهی همزمان به کاربران متعدد، طراحی شد. معماری Nginx به جای مدل پردازش یا تردشکن، بر پایه‌ی event-driven و asynchronous بنا شده که باعث می‌شود صدها هزار ارتباط همزمان بدون افت سرعت مدیریت شوند.

منبع رسمی

https://nginx.org

---

مقایسه قابلیت‌های کلیدی Nginx

قابلیت	توضیح	مزیت برای کاربران
Event-driven Model	معماری وقایع محور (شبیه Node.js)	افزایش بازدهی و مصرف کمتر CPU
Reverse Proxy	پشتیبانی کامل	بالانس بار و امنیت بیشتر
Load Balancing	چندین الگوریتم موجود	افزایش پایداری سایت
Static File Serving	عالی در ارائه فایل‌های استاتیک	سرعت بارگذاری بالا
SSL/TLS Termination	مدیریت امن ارتباطات	افزایش امنیت وبسایت
پشتیبانی از PHP/Python/Node	بوسیله FastCGI و Proxy	اجرای اپلیکیشن‌های داینامیک
Hot Reloading	بارگذاری مجدد بدون قطعی	مدیریت آسان سرویس
ماژولار بودن	افزونه‌پذیری بالا	توسعه و سفارشی‌سازی آسان

---

مزایای Nginx نسبت به سایر وب‌سرورها

• مصرف پایین منابع: هرچه ترافیک بالاتر، مصرف حافظه و پردازنده پایین‌تر.
• مقیاس‌پذیری عالی: توانایی پاسخ به هزاران ارتباط همزمان بدون افت کارایی.
• پایداری و امنیت: آپتایم بی‌رقیب و ابزارهای امنیتی گسترده برای مقابله با حملات رایج.
• بالانس بار (Load Balancer) داخلی: دیگر نیاز به افزونه یا برنامه خارجی برای تقسیم بار نیست.
• کاهش هزینه‌ها: منابع کمتر، سرور ارزان‌تر، شادتر! 😁
• پشتیبانی عالی از CDN و کش: ساختار قدرتمند برای کش محتوا و استفاده به‌عنوان CDN.
• استفاده در پروژه‌های بزرگ دنیا: نام‌هایی مثل Netflix، Github، WordPress.com و … همه به Nginx اعتماد کرده‌اند.

---

معایب و محدودیت‌ها

• یادگیری اولیه: کانفیگ Nginx نسبت به Apache کمی متفاوت و برای تازه‌کارها گیج‌کننده است.
• پشتیبانی کمتر از htaccess: کدهای Apache htaccess قابل استفاده نیستند و باید به سبک خود Nginx بازنویسی شوند.
• ماژول‌های خارجی محدودتر: ماژول نویسی کمی سخت‌تر است و باید هنگام نصب کامپایل شود.
• راه‌اندازی اسکریپت‌های CGI به پیچیدگی بیشتری نیاز دارد.

---

ساختار کانفیگ و نصب Nginx (گام به گام)

پیش‌نیازها

• یک سرور لینوکسی (مانند Ubuntu)
• دسترسی root یا sudo

نصب

# نصب با apt در ubuntu/debian
sudo apt update
sudo apt install nginx

# شروع سرویس
sudo systemctl start nginx

# فعالسازی دائم
sudo systemctl enable nginx

ساختار پوشه‌ها و فایل‌ها در Ubuntu

مسیر	توضیح
/etc/nginx/nginx.conf	فایل اصلی کانفیگ
/etc/nginx/sites-available/	سایت‌های قابل تعریف
/etc/nginx/sites-enabled/	سایت‌های فعال شده
/var/www/html/	مسیر پیش‌فرض فایل‌ها
/etc/nginx/conf.d/	کانفیگ جدا برای هر سایت

نمونه کانفیگ ساده برای یک سایت

server {
    listen 80;
    server_name example.com www.example.com;
    root /var/www/html;

    index index.html index.htm index.php;

    location / {
        try_files $uri $uri/ =404;
    }
    location ~ \.php$ {
        include snippets/fastcgi-php.conf;
        fastcgi_pass unix:/var/run/php/php8.2-fpm.sock;
    }
}

بارگذاری مجدد تنظیمات

sudo nginx -t    # تست کانفیگ
sudo systemctl reload nginx   # بارگذاری مجدد

---

موارد استفاده (Use Cases)

• هاستینگ سایت‌های پرترافیک: سرورهای پرمخاطب با فایل‌های استاتیک زیاد (فروشگاه‌، خبرگزاری و …)
• Load Balancer: تقسیم ترافیک بین چند سرور بک‌اند (PHP، Node.js و …)
• Reverse Proxy: قرار گرفتن در جلوی اپلیکیشن‌های حساس برای امنیت و سرعت.
• پروکسی کش (Proxy Cache): تسریع بارگذاری با کش محتوا و کاهش بار سرور اصلی.
• سرویس‌دهی فایل: هماهنگی عالی با سیستم‌های استریم و توزیع فایل‌های بزرگ.

---

چند نمونه سایت معروف با Nginx

• Netflix
• WordPress.com
• GitHub
• Hulu
• Pinterest
• Airbnb

نمونه‌های بیشتر در این منبع مطمئن

---

منابع آموزشی معتبر برای یادگیری Nginx

• مستندات رسمی Nginx
• DigitalOcean Tutorials
• NGINX Handbook by FreeCodeCamp
• کتاب Pro NGINX
• آموزش‌های فارسی در سایت فرادرس و راکت
• کانال یوتیوب NGINX

---

جمع‌بندی

ویژگی	امتیاز و مزیت
سرعت	فوق‌العاده بالا 🚀
مقیاس‌پذیری	بسیار عالی
امنیت	حرفه‌ای
مصرف منابع	بسیار کم
یادگیری	متوسط
پشتیبانی	جامعه قوی
ماژولار بودن	خوب
اکوسیستم	قدرتمند

---

جمع‌بندی نهایی

اگر برای سایت پرترافیک یا محیط بهینه‌سازی‌شده‌ به دنبال انتخاب یک وب‌سرور حرفه‌ای هستی، Nginx یک انتخاب استراتژیک و آینده‌نگر است. پایداری بالا، مقیاس‌پذیری فوق‌العاده، منابع آموزشی فراوان و کاربرانی از معتبرترین برندهای دنیا، نشان از قدرت این ابزار دارند. اگر تجربه یا سوالی درباره استفاده از Nginx داری، در بخش نظرات با ما درمیان بگذار و مقاله را برای دوستانت به اشتراک بذار!